A proximidade da Mancomunidade a Santiago de Compostela non sempre foi beneficiosa.
O descobremento da tumba do Apóstolo, trouxo grandes perigos para a zona. Por Europa estendeuse a
idea de que Compostela era terra de grandes riquezas: polo que no Medievo moitas
expedicións remontaron o rio Ulla ca finalidade de saquear a urbe. Isto obrigou a construir
edificacións de carácter defensivo nas beiras do río.
-Torres do Oeste (Catoira) do século XII
-Pazo da Buzaca, (Moraña)
-Hospicio de Cuntis
-Ponte Bermaña (Caldas)
-Ponte sobre o Ulla
-Hórreo da Casa Rectoral de Estacas (Cuntis)
-Cabaceiros de San Clemente (Caldas de Reis)
-Muiño das Mareas (Catoira)
-Muiños de Pedras Miudas (Catoira)
-Muiños de Segade (San Andrés de Cesar, Caldas)
